De schade van schooluitval

Thuiszitters worden ze genoemd: leerlingen die langer dan 3 maanden geen onderwijs krijgen. Vorig schooljaar waren het er ruim 4.000, en dat aantal daalt niet. De oorzaken voor thuiszitten lopen uiteen, maar voor de hele groep geldt dat langdurige schooluitval de ontwikkeling verstoort. Orthopedagoog en klinisch psycholoog dr. Yvonne Stikkelbroek ziet onder meer thuiszitters in haar therapiepraktijk: “Schooluitval vermindert gezondheid en welzijn van jongeren. Ongeacht de oorzaak.” Wat hebben deze kinderen nodig om de draad weer op te pakken?

Welk effect thuiszitten precies heeft ligt deels aan de aanleiding, die kan variëren van gedragsproblemen tot bijvoorbeeld autisme, vermoeidheidsklachten of depressie. Stikkelbroek: “Afhankelijk van wat erachter zit kan thuiszitten meer of minder verschillende effecten hebben. Maar voor al deze kinderen geldt dat zij in een uitzonderingspositie terechtkomen en het contact met leeftijdsgenoten verliezen.”

Schooluitval creëert een isolatie die overal doorheen kan dringen

ONTREGELD EN GEÏSOLEERD

Schooluitval is het hoogst in de groep 12 tot 14-jarigen, signaleert Stikkelbroek: “Dat is precies de fase waarin leeftijdsgenoten erg belangrijk worden, ook voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden.” Wanneer kinderen het contact met medescholieren verliezen blijft dat dus niet zonder gevolgen. Over het geheel genomen wordt de kans op werkloosheid in de volwassenheid groter. Bij kinderen die naar buiten gerichte gedragsproblemen vertonen wordt ook de kans op criminaliteit groter. Stikkelbroek: “Bij alle jongeren verhoogt schooluitval het risico dat hun welzijn en gezondheid vermindert. Ongeacht de oorzaak.”

Cognitieve achterstanden kun je later in je leven tot op zekere hoogte inhalen. “Maar een kind blijft het gevoel houden dat het anders is, dat het er niet bij hoort” zegt Stikkelbroek. “Hij of zij kan niet meepraten, en mist belangrijke momenten als schoolfeesten en het eindexamen. Dat creëert een isolatie die overal doorheen kan dringen. Het ontregelt, geeft een gevoel van niet voldoen.”

HET BELANG VAN ONDERWIJS OP MAAT

Jongeren die niet goed meekomen gaan nu vaak naar het leerwegondersteunend onderwijs. Niet per se voor iedereen de beste oplossing, vindt Stikkelbroek. “Een kind met ernstige dyslexie kan zo terechtkomen tussen jongeren met forse gedragsproblemen, met wie het zich niet kan identificeren.” Individueel onderwijs (zoals vroeger beschikbaar was op VMBO-tl en havoniveau) kan voor een deel van de kinderen een oplossing zijn. “Ze houden hetzelfde onderwijs op dezelfde school, maar in kleinere klassen en met een aangepast aanbod waardoor ze het beter oppikken.”

Therapie is maar voor een beperkte groep zinvol: “Behandelingen op basis van cognitieve gedragstherapie werken vooral bij jongeren die door sociale angst niet naar school durven.” Voorkomen is sowieso beter dan genezen, benadrukt Stikkelbroek: “Bij volwassen werknemers wordt de kans dat je goed terug kunt keren kleiner naarmate je langer thuis bent. Dat is bij leerlingen ook zo. Na 3 weken afwezigheid hebben ze veel gemist, halen daardoor slechte cijfers en kunnen vervolgens weer gaan vermijden en thuisblijven.”

NEERWAARTSE SPIRAAL DOORBREKEN

Wat kan een school verder nog doen? “Zorgen voor een goed leerklimaat, voorzien in zorgadvies en spijbelen snel aanpakken: daarop acteren is vooral voor jongeren met gedragsproblemen heel belangrijk.” Daarnaast is de rol van ouders cruciaal: “Zij moeten zorgen dat het kind ‘s ochtends naar school gaat, ook als het moeite heeft. Dan zijn het de ouders die hun kind moeten ondersteunen om bijvoorbeeld angst of vermoeidheid te overwinnen.”

Goede communicatie tussen school en thuis is daarbij essentieel. Stikkelbroek zag het misgaan bij een jongen in haar praktijk: “Na veel moeite ging hij uiteindelijk weer naar school. Maar toen kwam de herfstvakantie, en daarna is hij niet meer gegaan. De school heeft zijn moeder niet gealarmeerd. Haar zoon ging iedere ochtend de deur uit, dus ze kwam er pas na heel lange tijd achter dat hij niet op school zat. Toen was er weer een schooljaar verloren, en kwam hij bij veel jongere kinderen in de klas. Dit soort problematiek brengt vaak een kettingreactie op gang.”