Professional gaat te veel uit van autonomie bij lvb

Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben recht op eigen regie en eigen besluiten. Maar er komen wel problemen bij kijken. Professionals moeten daarom meer rekening houden met de risico’s die de keuzes van hun cliënten met lvb met zich meebrengen. Ethicus Hans van Dartel: ‘Het is balanceren op een smalle lijn van wat wel en niet kan.’

De opvattingen over wat de juiste zorg of begeleiding is, kunnen verschillen tussen een professional en zijn cliënt. Dat verschil in opvatting is problematischer als het gaat om cliënten met een licht verstandelijke beperking. Hans van Dartel, medisch ethicus, waarschuwt voor te grote nadruk op de eigen regie en de autonomie van mensen met lvb. ‘Ik zie ook dat door professionals het probleem over de muur wordt gegooid. Ze hebben alle informatie gegeven en de cliënt maakt zelf een keuze. Maar zo werkt dat vaak niet.’

Eigen regie of veiligheid

Professionals komen bij mensen met lvb vaker voor het dilemma te staan: “Ga ik uit van de eigen regie van de cliënt of van de veiligheid en verstandigheid”, zegt Hans van Dartel. ‘Cliënten kunnen zelf een muur opwerpen, bijvoorbeeld als ze in een peergroep zitten die geen beste invloed heeft. Of als de cliënt volhoudt dat het zijn eigen keuze is, maar je ziet hem verkommeren omdat hij gevangen zit in zijn verslaving. Is het ideaalbeeld van zelfbeschikking dan wel het ideale beeld voor deze cliënt?’, stelt Van Dartel de kernvraag.

Gesprek met professionals

Wat kan de professional doen als zijn cliënt met lvb zegt dat zijn besluit zijn eigen keuze is? Van Dartel: ‘Nagaan of het ook de keuze is die echt bij de cliënt past. Ga het gesprek aan over dat besluit en betrek daar ook andere betrokkenen bij, andere hulpverleners en het sociale netwerk. De afwegingen om tot het besluit te komen worden dan ter discussie gesteld; moeten we de cliënt niet behoeden voor de risico’s, moeten we hem niet op een ander pad zetten? De professional kan die afwegingen niet in z’n uppie maken.’

Autonomie van de cliënt?

Maar het gesprek over de keuzes van de cliënt met lvb wordt vaak niet gevoerd door professionals, volgens Van Dartel. Omdat het gemakkelijk is om uit te gaan van de autonomie van de cliënt. ‘Soms is het een kwestie van gebrek aan tijd, te veel werkdruk. Of de professional heeft zelf wel een idee welke kant hij zijn cliënt op moet duwen, maar de cliënt wordt tegengehouden door zijn omgeving, bijvoorbeeld door zijn drugsvrienden.’

Uitbuiting

Van Dartel vertelt het verhaal van een jonge vrouw met een lvb, die heel naarstig op zoek was naar een relatie. Ze struinde het internet af en kreeg vervolgens een relatie waarbij duidelijk sprake was van uitbuiting. ‘Ze wist zelf dat ze onder druk werd gezet, maar ze wilde het niet weten’, vertelt Van Dartel. ‘Als professional kun je niet anders dan uitzoeken wat er precies aan de hand is en dat met haar bespreken.’

Verantwoordelijkheidsgevoel

‘Ik vind dat professionals dit soort complexe situaties met cliënten met lvb alijd met elkaar moeten bespreken’, zegt Van Dartel. ‘Nu komt het gesprek met de cliënt vaak nog aan op een persoonlijk verantwoordelijkheidsgevoel van de professional. Het is noodzakelijk met elkaar een lijn te vinden. Met vragen als: ga ik dicht op de huid van de cliënt zitten of niet? Hoe houd ik mijn relatie met de cliënt goed? En: Laat ik eventuele schade toe? Want vooral bij jongeren is het soms nodig dat ze experimenteren en minder goede ervaringen opdoen.’